De warkgroep Dialect en Folklore het as woord van ’t letste kwartaal van 2020 gekaoze veur ‘slaopmutske’. Das ’n borreltje dah wudt gedronke kort veur ’t slaope gaon. ’t Volgende vehaal geet aover Kesmus en heurt bi-j deze tied van 't jaor. 

Het was ’t jaor 1815 en Napoleon was veslage. Ok de Kozakke harre meh geholpe. ’t Was row volk, die ’t nieh zo nauw name, dah soldaotevolk. Marietje van Arem was ’n jong deerntje van ’n jaor of 18 uut ’n klein plaetske op de Veluwe. Ze woonde in ’n klein daglonershuuske bi-j eur olders. Opens wier d’r op ‘n aovend op de deur geklop. ’t Rowe soldaotevolk viel binne en ze wolle aete. De Van Arems harre nieh völ, ‘n mager poetje en ‘n geit. Dah was ‘t. Mao de kaels wolle aete dus ’t poetje wier geslach. Vader wol eurlie tegenholde mao hi-j kreeg ’n how meh ’t zwaard en viel dood neer. Moe:der kreiste en kermde en vlaog op eur man af. Marietje sting angsteg in ’n huukske te kie:ke. Opens zage de soldaote Marietje en vlaoge op eur af. Ze wolle vri-je meh ‘das schöne Mädel’. Vijf man nomme eur te graze en Marietje lag hallef dood op de grond. Nao dah de soldaote zich te goe:d harre gedaon an ‘t enige poetje, ginge ze weer wiejer. ‘n Kaerl pakte een stok, stak ‘m aan en gooide den op ’t rie:te dak. ’t Dak vatte vlam en ’t kleine keetje brie:n tot de grond toe af. Moe:der en Marietje konde zich nauweleks redde. Vader moeste ze laote ligge.

De vrollies trokke de Veluwe deur veur onderdak. In de bosse was niks te vinde. Marietje ontdekte dah ze in vewachting was, ok dah nog. Op ‘n dag kon moe:der nieh meer wiejer. De ellende was eur te völ geworre. Ze viel dood neer örges in ’n bos. Now was Marietje helemaol alleen en ok nog in vewachting, wah now? Toevalleg kwam d’r ’n jonge kaerl an. Hi-j zag ’t deerntje rouwend um eur moe:der. Hi-j was vriendelek en behulpzaam. Kom maor meh mien met zei hi-j en ontfermde zich aover eur. Uuteindelek kwame ze aover de hei bi-j ’n klein plaetske uut. Ze heurde dah ’t Die:m was, de Die:mse hei. De minse dao woonde in kleine plaggehutte, ware erm mao erreg vriendelek. Ze mochte bi-j hun in huus komme. ’t Was kold en bi-jnao kesaovend. Zillie konne örges in ’n hoek slaope vlak bi-j de stal van ’n geit. Den nach kwam de kleine en ze nuumde um Jantje van Arem. Later konne ze eiges ok ’n hutje bouwe. De minse zeie atze ’n stene schossteen harre gebouwd en ze daeje um ’n stukske grond ’n hek, dan mochte ze - as de naobers gin bezwaor hadde - nao ’n bepaolde tied blieve wone. De gronde op de Die:mse hei ware immers gemenegronde.

De Die:mse Hei omstreeks 1913

Het was ’t jaor 1944. De Duitsers ware aan de andere kant van de Rien verslage. ’n Man en ’n vrouw uut Spiek die in ’n klein huuske aan de Rien woonde, moeste ok weg. ’t  Huus was getroffe deur ’n granaat den van de aoverkant kwam. Op kesaovend kwamme ze aan op de Hei in den Diek. De jonge vrouw was in vewachting, ’t kind kon elk moment komme. Uuteindelek klopte ze bi-j ’n klein huuske op de deur en vroege of ze binne mochte komme. ’t Was kesaovend, ’t was onmundeg kold en ’t sneeuwde. Vader en moe:der van Arem, want die woonde daar, zeie: kom maor gauw binne dan ku’j ow warme. Wi-j hemme mor ’n klein huuske maor a’j ’t nieh erg vindt, ku’j op de dael slaope. D’r stonne twee keujkes, ’n paar verkes en ’n geit. ’t Was warm op de dael. Van Arem lei d’r ’n matras neer waor de minskes op konne slaope. Maor och jee,  snachs kwamme de weeje. Din kleine melde zich. Moe:der van Arem wier d’r bi-j geroepe en moes helpe. ‘t Was gin weer en d’r was ok gin tied um de vroedvrouw te hale. Maor ’t kind kwam gezond op de waerld,  ’t was ’n jungske. Ze leie um maor effe in ‘n daeke en ’n kusse in  de koebak. Och gut, zei moe:der van Arem, tis net as vrogger, mien aovergrootmoe:der vertelde dah aovergrootvader ok zo op de wearld gekomme was meh kesaovend hier op de hei. Wah ’n toeval. Ze nuumde doarum ’t kind Jantje, net as aovergrootvader. Toen de oorlog veurbi-j was, gong ‘t echpaar weer trug naor Spiek. Zi-j bouwde daor weer ’n ni-j huuske en hiele altied nog contact.

Het was ’t jaor 2018 en ’t was weer kesaovend. De waerld ston weer op zien kop en veural in ’t Midde Ooste. Völ minse mieke ’n halsbraekende tocht um weg te komme uut eur land, waor alles aoverhoop wier geschaote en waor ’t laevesgeveurlek was. Weg naor Europa, daor haopte ze ’t baeter te kriege. Ze hadde lang gelope Achmed en Mirjam, en Mirjam was ok nog in vewachting.
’t Was kold in dih kleine kikkerland. Uuteindelek kwamme ze bi-j ’n huuske an ’n stil weggetje, de Koningsweg in den Diek. Zol hier ’n koning wone, zei Mirjam. Ze ware ortodox-katteliek, men vierde dus ok kesmus. Moar ’t huuske was niet groot, de mense ware tevräëje. Ze hadde ’n ponnie, wah tuute en ’n varke. Jan van Arem, want daor ware ze, woonde hier meh zien zoon en schoondochter. Hi-j heurde lawaai en kek noar buute, ’t sneeuwde natte snee en d’r was ’n kolde gure wind. Hi-j zag de minse naor hun huuske kieke. Kom maor binne, zei hi-j gastvri-j, want buute is ’t hatstikke kold. Dankbaor kwamme de minse binne bi-j de werme kachel.Gillie kunt zoo nieh wiejer en kunt vannach hier wel slaope. Wi-j hemme nog ’n kaemerke aover.

Opens begon Mirjam te stönne, oei, de weeje kwamme. De schoondochter van Jan was d’r gauw bi-j en zien zoon belde de vroedvrouw. Die was örges anders met ’n kleine bezig en kon nieh meteen komme, want vanwege kesmus was ze alleen veur heel Die:m, Loil en den Diek. Jan’s schoondochter hielp meteen en al gauw kwam ’t keskind zonder probleme op de waerld. Allemaol ware ze zielsgelukkeg. Hoe mowwe dèn kleine now nuume. Jan zei, ‘k heb geheurd uut de vehale dah dit de derde keer is, dah hier ’n keskind wudt gebore en die andere twee wiere allebei Jan genuump, dus mot dit kind ok mao Jan hiete. De minse vonde dah ’n mooie Hollandse naam want hier wolle ze de toekoms opbouwe. Ze gonge wiejer en krege ’n vebliefsvegunning en konne in Die:m blieve wone. Ze hiele vol dankbaorheid nog altied contact meh de van Arems. En die zeie: toeval besteet nieh. Wi-j blieve hier altied wone en wachte op ’t volgende keskind.

 Bewoners van de Die:mse Hei omstreeks 1913