Het is vandaag precies 75 jaar geleden dat Didam, Loil en Nieuw-Dijk werden bevrijd. In de vroege ochtend van 3 april 1945 namen Canadese militairen het dorp over. Daarvoor leverden ze echter nog wel een felle strijd met de laatst overgebleven Duitse soldaten.
Theo te Wil zocht voor het jaarboek Aover Diem 2020 van de OVD precies uit hoe de bevrijding van Didam, Loil en Nieuw-Dijk is verlopen. Vanwege de actualiteit vermelden wij een deel van het artikel al op onze website. Het hele verhaal is te lezen in ons jaarboek, dat vanwege de coronacrisis later dit jaar wordt gepresenteerd.
Bevrijding Didam
Wehl werd op maandag 2 april 1945 (Tweede Paasdag) bevrijd door het Regina Rifle Regiment met de Royal Winnipeg Rifles en het First Canadian Scottish Regiment in de buurt. De commandanten van de laatste twee bataljons (de luitenants-kolonel L.R. Fulton en L.S. Henderson) kregen vervolgens opdracht van de commandant van de 7e Canadese Infanterie Brigade om richting Didam te trekken.
De Royal Winnipeg Rifles vertrokken om 12.40 uur richting Loil via de verharde weg aan de zuidwest kant van de ‘Wehlse bossen’. De Canadian Scottisch namen een zandweg aan de zuidoost kant van de ‘Wehlse bossen’ richting Nieuw-Dijk. Beide bataljons waren nog maar net uit Wehl vertrokken of zij kwamen al zwaar onder vuur te liggen door Duitse soldaten, die zich in de bossen verscholen hadden. Ook in Nieuw-Dijk en Loil leverden de Duitsers fel tegenstand, voornamelijk langs de spoorlijn Winterswijk-Arnhem. Deze spoorlijn was de laatste maanden van de oorlog frontlijn en werd regelmatig door de geallieerden gebombardeerd. Daarbij zijn meerdere burgerslachtoffers gevallen, zoals bij de families Van den Berg en Hubers aan de huidige Toppegaaiweg in Nieuw-Dijk. Bij zo’n bombardement kwamen drie personen om het leven. Tijdens de strijd tussen de Canadezen en de Duitsers langs de spoorlijn in Nieuw-Dijk en Loil werden een aantal huizen in brand geschoten en vielen er meerdere slachtoffers.
In de vroege morgen van 3 april 1945 nam het bataljon van de First Canadian Scottish de laatste etappe van de omstreeks zes kilometer van Wehl naar Didam voor haar rekening. De commandant van de First Canadian Scottish, lieutenant-colonel L.S. Henderson… “had the pleasure of liberating Didam before dawn on 3rd April.”
De Didammers kwamen uit hun schuilplaatsen en kelders en de Canadezen werden hartelijk begroet en verwelkomd. Er werd gedanst en gezongen. De Canadezen deelden koeken, chocolade en sigaretten uit en zij werden getrakteerd op eieren.
Dominee J. Petri:
“Alle bewoners blijven den nacht van 2 op 3 april zoveel mogelijk in de kelders, daar den geheelen nacht de granaten vallen en er ook op straat veel geschoten wordt. Om half vijf des morgens 3 april hebben de Canadezen het dorp bezet en komen 50 soldaten in de Pastorie om uit te rusten. Hartelijke verwelkoming, grote vreugde bij alle mensen, de vlaggen komen uit de huizen en een ieder draagt oranje.”
De ‘diarist’ van de First Canadian Scottish (vertaald): “Deze mensen zijn weer echt gelukkig en het geeft ons het fijne gevoel dat onze inzet meer dan de moeite waard is.”
Na de overname van de laatste etappe naar het centrum van Didam door de First Canadian Scottish, vertrokken de Royal Winnipeg Rifles om 5.30 uur via Loil naar Zevenaar. Zij kwamen daar rond 8.00 uur aan. Het Regina Rifle Regiment kreeg opdracht om de ‘Wehlse bossen’ te zuiveren van nog aanwezige restanten van Duits verzet.
Na de bevrijding op 3 april van Didam en Zevenaar, namen de drie bataljons een korte rustpauze. Daarna gingen ze terug richting Zutphen en sloten weer aan bij de 7e Canadese Infanterie Brigade.
.jpg)
